Theologie bestaat uit een groot aantal vakken, elk met hun eigen inhoud en methode.
Deze grote verscheidenheid maakt theologie verrassend en boeiend.
Over al die vakken zijn al eeuwenlang boeken vol geschreven die je best thuis zou kunnen lezen.
Maar waar zou je dan moeten beginnen en met wie zou je je vragen en opmerkingen kunnen bespreken?
De CTV biedt deze veelheid aan informatie op overzichtelijke wijze aan en het ‘samen leren’ voegt hieraan veel toe.
De kernvakken zijn landelijk vastgesteld en worden in alle plaatselijke cursussen gegeven. De toegevoegde vakken variëren per cursusplaats.
| ‘Ik ben blij dat ik voor deze cursus gekozen heb. Het gaat hier niet om het presteren, heerlijk’.‘Het is interessant en plezierig en dat alles met een soort verwondering’. |
Oude Testament (kernvak)
Dr. Aarnoud Jobsen, Goes (1ste jaar: 12 lessen, 2de jaar: 12 lessen).
Doel van dit vak is het leren verstaan van het Oude Testament als een veelkleurige verzameling van teksten van het volk Israël, de eerste verbondspartner van God. Het Oude Testament blijkt meer een geloofsboek dan een geschiedenisboek te zijn. Tijdens de lessen blijkt hoe verrassend en actueel de teksten kunnen worden uitgelegd. Inzichten vanuit de Joodse manier van het lezen van het Oude Testament komen nadrukkelijk aan de orde. Het Oude Testament lezen we vooral als de Hebreeuwse Bijbel. De oorspronkelijke tekst speelt een grote rol in de uitleg. Verschillende Bijbelboeken van het Oude Testament worden afzonderlijk behandeld. Het scheppingsverhaal, de namen van God en Godsbeelden krijgen speciale aandacht. We staan uitgebreid stil bij de plaats van het Oude Testament in geloof en kerk en in de samenleving. Ook komen canonvorming en de verschillende vertalingen aan bod.
Nieuwe Testament (kernvak)
Dr. Mar van der Veer (a.i.), Zierikzee (1ste jaar: 12 lessen en 2de jaar: 12 lessen).
Met het vak Nieuwe Testament wil ik de cursisten meenemen in de wereld waarin de geschriften van het NT zijn ontstaan en natuurlijk in de inhoud van alle teksten afzonderlijk. We gaan kijken waarom de evangeliën van elkaar afwijken en hoe dat samenhangt met het eigene van elke evangelist en van het lezerspubliek wat zij op het oog hadden.
De drie synoptische evangeliën (Mattheus, Marcus en Lucas) gaan we als eerste bekijken. We lezen een aantal specifieke teksten van Mattheus, Marcus en Lucas en vragen ons af voor wie hun boodschap bestemd was. Als we zicht krijgen op hun lezerspubliek, kunnen we de inhoud vaak beter begrijpen. Het evangelie van Johannes krijgt aparte aandacht, van wege de inhoud en het eigene van dit evangelie, dat pas laat gedateerd wordt. Het boek Openbaring vraagt aparte aandacht .
De brieven van Paulus vragen aandacht en we maken kennis met de verschillende gemeenten waaraan hij schreef. Wat was zijn drijfveer en wat is de belangrijkste boodschap voor ons als hedendaagse lezers?
De brieven van Johannes hebben een andere toon, ook die vragen onze aandacht. En dan zijn er nog algemene brieven en als laatste proberen we een tipje van de sluier op te lichten van het troostboek van Johannes, de Openbaring.
We lezen zoveel mogelijk belangrijke passages van de teksten door, waarbij de vragen vanzelf naar voren komen.
| ‘De verbanden tussen bijvoorbeeld het Oude Testament en het Nieuwe Testament worden steeds duidelijker. Je moet wel zelf dieper na gaan denken om die verbanden te zien’. ‘meer verdieping = meer verwondering’. |
Dogmatiek (kernvak)
Dr. Noëla Polet, Zierikzee (1ste jaar: 13 lessen en 2de jaar: 13 lessen).
Het vak Dogmatiek behandelt de christelijke geloofsleer. De cursist leert na te denken over het eigen geloof en dat van de kerkelijke gemeenschap.
Ook leert hij geloofsopvattingen te verwoorden en te verantwoorden.
Onze vragen staan voorop, de antwoorden komen uit de Schrift, uit een eeuwenoude traditie en uit het zoeken van theologen en geïnspireerde mensen in onze tijd.
Ook bevrijdingstheologie en feministische theologie zijn onderdelen van het vak Dogmatiek.
Kerkgeschiedenis (kernvak)
Ds. Gert Jan Smit, Middelburg (1ste jaar: 10 lessen en 2de jaar: 8 lessen).
De lessen Kerkgeschiedenis gaan over de ontwikkeling van de vroegste kerk tot nu. In hoofdlijnen schetst de docent de cultuurgeschiedenis van Europa en de (afnemende) rol van de kerk daarin. Daarnaast treden in de lessen steeds aanstekelijke figuren op die kenmerkend zijn voor een bepaalde periode. Mensen van vlees en bloed in wie we ons kunnen herkennen. In hun levensverhalen komt de grote geschiedenis dichtbij en wordt ze invoelbaar.
Hoe verging het de broers van Jezus en de monniken in de woestijn? En wat hebben de legendarische Sint Brandaan en een verliefd theologenpaar uit de Middeleeuwen met elkaar te maken? Kopstukken als Bernardus, Erasmus, Karl Barth en Dorothee Sölle passeren de revue, afgewisseld door dichters en dagboekschrijvers, kunstenaars en mystici. Allemaal mensen die iets hadden met God. Door iets van de geschiedenis te weten, begrijpen we situaties en ideeën van nu beter.
Een hand-out geeft een overzicht van de weg die we op een avond gaan, bevat een korte samenvatting van de les en geeft verwijzingen naar Nederlandstalige literatuur en websites. De docent gebruikt graag muziek, beeldende kunst en architectuur om zijn lessen op te luisteren.
Filosofie (toegevoegd vak)
Dr. Mar van der Veer, Zierikzee (1ste jaar: 6 lessen en 2de jaar: 6 lessen).
(in het derde jaar 6 lessen Joodse filosofie).
De kerk is ontstaan uit het Jodendom. Toen de eerste joods-christelijke gemeenschappen werden gevormd kwam men in aanraking van de gedachten van de grote Griekse filosofen: Plato en Aristoteles. Dat leverde een uiterst spannende confrontatie op die zijn sporen tot vandaag trekt. Kerkvaders zoals Augustinus kunnen we niet goed begrijpen zonder kennis van deze Griekse filosofen. De eeuwen door is over thema’s zoals God, de mens, de ziel, de dood, de hemel enz. nagedacht. Uit de grote hoeveelheid christelijke filosofen zullen een aantal bekende filosofen de revue passeren: onder andere Thomas van Aquino, Luther, Tillich en Kierkegaard. De cursus blijft echter dichtbij huis: zonder zelf filosoof te zijn denken ook wij over zulke vragen na. Het doel is om te luisteren naar wat anderen ons te zeggen hebben maar vooral ook onszelf verder te laten denken.
Inleiding in het Jodendom (toegevoegd vak)
Dr. Aarnoud Jobsen, Goes (1ste jaar: 4 lessen en het 2de jaar 4 lessen).
De kerk vindt zijn oorsprong grotendeels in het Jodendom. In vele vakken van de cursus speelt de joodse traditie een rol. Door het vak ‘Inleiding Jodendom’ leert u de geschiedenis van het Jodendom kennen, maar ontmoet u ook het levende Jodendom van vandaag. Ook ontvangt u meer inzicht in de relatie tussen christenen en Joden, en de verschillen tussen hen. U komt diverse joodse stromingen tegen, een verschil in indeling van de Bijbelboeken, iets over halacha (stelsel van wetsregels), de joodse kalender en sjabbat, de feesten en de daarbij behorende Bijbelboeken (feestrollen). Praktisch Jodendom en kasjroet (spijswetten), rituelen op de levensweg, geloofsopvoeding en rouwrituelen. De rol van de vrouw binnen het Jodendom komt aan de orde en een overzicht van de nabijbelse bronnen.
Wereldgodsdiensten (toegevoegd vak)
Dr. Aarnoud Jobsen, Goes (1ste jaar islam: 3 lessen)
(2de jaar boeddhisme: 3 lessen)
De islam is na het christendom de grootste van de wereldgodsdiensten. Met het jodendom en het christendom vormt de islam de derde ‘abrahamitische’ monotheïstische godsdienst. In Europa is de islam een belangrijke godsdienst geworden. Evenals het christendom kent de islam een scala aan stromingen. Er bestaat een spanningsveld tussen de westerse cultuur en traditionele opvattingen binnen de islam. Er is in de lessen aandacht voor de ontstaansgeschiedenis van deze godsdienst, voor de bronnen, de gebruiken en rituelen, globaal voor de verschillende stromingen en voor de maatschappelijke en politieke relevantie van de islam.
Het boeddhisme is wereldwijd een belangrijke godsdienst die vooral in Azië voorkomt. Maar er bestaan ook verschillende westerse varianten van het boeddhisme.
Naast het ontstaan en de algemene informatie over het boeddhisme komt ook de leer van de Boeddha, dat bekend staat als de leer van de Vier Edele Waarheden en Boeddha’s Achtvoudige pad, ter sprake.
| ‘Toen ik pas begon, was alles wat ik hoorde en wat er over verteld werd erg chaotisch voor mij. Ik wist niet waaraan ik begon. Van lieverlee kreeg ik orde in de chaos. Het is heel leuk, ook de diversiteit van de vakken. Na een aantal lessen volgt wel een herhaling. Bij mij valt dan alles op zijn plaats’. ‘Door de cursus heb ik een bredere kijk op de Bijbel gekregen. Ik had dat verwacht en het is uitgekomen. Er wordt goed gedoceerd. Als iets niet duidelijk is, kan ingebroken worden tijdens de les. Ik heb geleerd dat je open moet staan voor wat je hoort. Je kunt je eigen mening houden’. ‘Ik ben heel onbevangen aan deze cursus begonnen. Dat geeft rust. Ik heb omdat ik deze cursus eerder heb gevolgd nu meer achtergrond informatie. Het is geweldig om hier te zijn. Het is of ik in een heel andere wereld ben terecht gekomen. Ik ben erg tevreden over deze cursus. ‘De lessen filosofie zijn voor mij een ‘topper’. |
Derde cursusjaar
| ‘Het derde jaar heb ik nog het meest genoten van de drie cursusjaren. Het was sprankelend. Het laatste jaar, praktijk. De lessen filosofie en het pastoraat waren heel plezierig. Ik dacht zo kan het dus ook’. |
Pastoraat
Ds. Nelleke van der Linden, Goes (3de jaar in totaal 14 lessen).
In dit vak komt de betekenis van pastoraat en de verschillende visies hierop aan de orde. We verkennen het eigene van een pastoraal gesprek en staan stil bij verschillende aspecten in de communicatie. Ook zullen we een aantal communicatieve vaardigheden oefenen. Specifieke aandacht wordt besteed aan pastorale zorg in en vanuit de gemeente.
Geloven is een levenshouding die je in een context ontwikkelt. Een Bijbelverhaal spreekt nooit zomaar voor zich, maar vraagt om een interpretatie. Het maakt deel uit van en geeft vorm aan een traditie.
Zo spreekt ook een levensverhaal nooit zomaar voor zich. Het heeft zich ontwikkeld binnen een context en levert een eigen bijdrage aan de geschiedenis.
In de lessen contextueel pastoraat kijkt de docent met deelnemers naar hoe mensen in verbondenheid leven.
Welke geschiedenis draag je met je mee? Hoe kun je verantwoordelijkheid nemen in de relaties waarin je leeft? Welke balans kent jouw bestaan tussen geven en nemen? Contextueel pastoraat kan een bijdrage leveren aan het bewust vormgeven van de relationele werkelijkheid waarin ieder van ons leeft.
Ook worden in deze lessen twee specifieke pastorale situaties besproken.
Joodse filosofie (toegevoegd vak)
Dr. Mar van der Veer, Zierikzee (3de jaar: 6 lessen).
Na in het tweede jaar een reis te hebben gemaakt door de geschiedenis van de Europese filosofie gaan we in het derde jaar ons bezighouden met de Joodse filosofie. Omdat de Joden overal in de wereld verspreid waren, kwamen ze steeds in aanraking met de gedachten die haaks stonden op de Thora. Of toch niet? In het begin van de serie lessen in jaar 3 zien we het spanningsveld en luisteren we naar de oplossingen die middeleeuwse joodse denkers gaven. Totdat er een punt komt waarop men beseft dat de westerse filosofie die het gaat zoeken in de verheerlijking van het verstand niet meer houdbaar is. De aanvallen werden gedaan door o.a. Kierkegaard, Schopenhauer en Nietzsche. Maar het zijn juist 20e eeuwse joodse filosofen die met een alternatief komen, een filosofie in een heel ander perspectief. Dat zijn o.a. Martin Buber, Franz Rosenzweig en Emmanuel Levinas. Deze en andere denkers komen uitgebreid aan de orde en de ervaring leert dat juist deze denkers heel dicht bij de eigen ervaring van de cursisten komen.
Spiritualiteit
Dr. Noëla Polet, Zierikzee (3de jaar: 10 lessen).
Bij spiritualiteit gaat het om wat er gebeurt in de relatie tussen God en mens. Ontmoetingen met mensen, met de natuur, ervaringen met kunst of muziek – ze kunnen alle vindplaatsen van God zijn.
Wij bestuderen de christelijke spiritualiteit zoals ze zich in de loop van de geschiedenis profileert: bij de woestijnvaders en -moeders, bij de Kerkvaders, bij Franciscus en zijn gezellen, bij spirituele mensen vroeger en nu. Uit deze bronnen willen wij levend water putten voor ons vandaag.
Liturgie
Het vak liturgie wil nauw aansluiten bij de eigen ervaringen van de cursisten. Zij krijgen begrip voor de hoofdstructuur van een religieuze samenkomst en leren vragen te stellen aan bestaande liturgische ontwerpen. Ook doen ze zelf vaardigheden op.
1 – Liturgiek
Ds. Gert Jan Smit, Middelburg (3de jaar: 12 lessen).
In het vak liturgiek, let op de ‘k’ aan het eind, zoeken we naar het ‘wat en waarom’ van dingen die gebeuren als mensen samenkomen om te vieren.
Op zoek naar achtergronden van de liturgie gaat het om basisbegrippen als tijd, taal en ruimte. We proeven woorden en muziek, beleven uur en tijd, staan stil bij symbolen en rituelen. Dat alles draagt bij en speelt mee. Verrassende details werpen licht op het grote geheel. Een spel aan het eind zet alles in een visueel kader en maakt ons bewust van keuzes die worden gemaakt.
Wie zich hiervan bewust is geworden, ontdekt de vrijheid en de intensiteit die de liturgie biedt. Vormen van vieren die de deelnemers gewend zijn komen op tafel en we oefenen ons in liturgische onderdelen van een kerkdienst. Al doende komen we het hart van de liturgie op het spoor: de vormgeving van de omgang van mens en God.
Uitgangspunt van de lessen is een oecumenisch ontwerp voor het vieren van een kerkdienst. Dat zegt veel over ‘hoe’ we dingen doen en hoe ze samenhangen.
Liturgie, stelt het wat voor? Ja zeker, maar dan moet de voorstelling wel goed zijn.
2 – Liturgische gebruiken in de R.K. Kerk
Dr. Noëla Polet, Zierikzee (3de jaar: 2 lessen).
Hier wordt de ontwikkeling van de R.K. liturgie geschetst voor en na het tweede Vaticaans concilie. We zoeken in de Bijbel en in de oudste geschriften om iets te verstaan van de betekenis van de eucharistie. Als de tijd het toelaat kijken we ook naar de zeven sacramenten en hun betekenis voor de R.K. christenen. Tenslotte gaat het er om nu te leven als R.K. christenen mede door de liturgie.
Kerkmuziek door de eeuwen heen
Dr. Mar van der Veer, Zierikzee (3de jaar: 8 lessen).
Tijdens deze lessen gaan we op zoek naar de diverse bronnen van de muziek in de kerk vandaag. Veel van deze bronnen stromen samen in het Nieuwe Liedboek. Waar komen deze liederen vandaan? Vanuit het Jodendom kregen we de psalmen: hoe hebben deze de tijden door geklonken? Calvijn en Luther lieten de gewone kerkgangers weer zingen. Welke keuzes maakten zij? Hoe bracht Bach zijn geloof tot klinken? Ook zal aandacht worden besteed aan andere bronnen uit het Liedboek: van de liturgische beweging uit de vorige eeuw tot Opwekking van vandaag. In de cursus gaat het niet alleen over de pure verklanking in muziek, maar ook om de relatie tot het kerkelijk jaar en de theologische achtergrond die uit de teksten spreekt. Oude maar ook nieuwe liederen zullen zingend worden geproefd. Hoe geven we vorm aan muziek in de kerk van vandaag?
| ‘Het derde jaar is een heel ander jaar dan de eerste twee jaar, met heel andere ‘vakken’. De ‘vakken’ spreken mij aan. Ik hoop er in de toekomst wat mee te kunnen gaan doen. Ik heb nu het gevoel dat ik beter onderlegd ben, ook met het ‘vak’ kerkmuziek. Ik ben breder gaan kijken en vind het een grote verrijking’. |
Ethiek
Dr. Aarnoud Jobsen, Goes (3de jaar: 6 lessen).
Ethiek is nadenken over goed handelen. Centraal staat de vraag naar wat goed is om te doen in concrete situaties. Van oudsher is ethiek een onderdeel van de filosofie. De Griekse wijsgeer Socrates (470 – 399 voor Christus) geldt als grondlegger van deze discipline.
Hij stelde dat overal waar mensen bij elkaar zijn ethiek wordt bedreven. Want overal waar mensen samen leven en samen werken komt de vraag op naar hoe dat op een goede manier mogelijk is. Binnen de ethiek zijn twee kenmerken te onderscheiden. Allereerst wordt er gereflecteerd en gediscussieerd. Dat nadenken en praten, dat wikken en dat wegen heeft altijd betrekking op het vormgeven aan de praktijk van het leven. Dat is het tweede kenmerk van ethiek: praktische vragen vormen het startpunt.
Het vak ethiek wordt in het derde jaar vanuit een theologisch perspectief aangeboden. Daarbij is het een uitdaging om te zien hoe Bijbelse thema’s als gerechtigheid, solidariteit, vrijheid en verbondenheid ook in een niet-kerkelijke context aan de orde kunnen komen. Hoe kan het blijvende appel van de Bijbelse profeten en van de messiaanse weg voor veel mensen betekenis krijgen? Ook buiten een godsdienstige context. Dit vraagt een vertaalslag. Bijvoorbeeld vanuit de Tien Woorden (ook wel Tien Geboden genoemd) naar de tijd van nu toe. Geboden blijken dan niet alleen regels te zijn, maar duidelijke handreikingen om integer te kunnen (over)leven.
Evaluatie
Dr. Aarnoud Jobsen, Goes (elk jaar: 2 lessen).
Ieder cursusjaar worden er 2 lesuren gereserveerd om de voortgang van de cursus als zodanig te bespreken. Het kan gaan over de lesstof en de manier waarop deze wordt aangeboden. Zo blijven we scherp en kunnen we als dat nodig is bijtijds bijsturen.
| ‘Ik voel mij hier op mijn plek. Van vroeger zijn wel wat oude dingen blijven hangen. Ik heb nu weer veel nieuwe dingen geleerd. Bij de lessen komen veel interessante onderwerpen aan bod’. ‘Het is een kleurrijke cursus’. |